نگارش موضوع قرارداد-معلوم بودن-خرید
اساسی ترین بخش از موضوع قرارداد، پس از ذکر عنوان کالا، معلوم نمودن کالا است. این بخش از نگارش موضوع، به قدری اهمیت دارد که عدم معلوم نمودن، مستوجب مجهول شدن عوضین و در نتیجه غرری شدن آن می گردد. غرری شدن معامله هم لاجرم منتج به بطلان معامله است. البته این مراتب در عقود لازمی مانند خرید و فروش که قابل مسامحه نیست، در تمام ابعادش حاکم بوده و اجمال در معلوم نمودن راه ندارد. در قانون مدنی نیز این امر در ماده ۳۴۲ بدین شکل آمده است که: «مقدار و جنس و وصف مبیع باید معلوم باشد و تعیین مقدار آن به وزن یا کیل یا عدد یا ذرع یا مساحت یا مشاهده تابع عرف بلد است.» آنچه از مفاد این ماده مستفاد است معلوم نمودن کالا به معنای تعیین کمیت کالا (تعداد)، جنس کالا و اوصاف کالاست.
۱- کمیت کالا:
اولین فاکتور معلوم نمودن کالا، تعیین تعدادی کالاست. کمیت کالا با لحاظ عرف و رویه تجاری قابل تعیین است. بدین معنا که گاهی تعیین کمیت کالا با وزن است، گاهی با عدد، گاهی با مساحت. اما بهرحال، کمیت کالا منحصر به این موارد نیست و هرگونه که عرف لازم بداند و طرفین هم بر آن توافق کنند یا معامله متبانیاعلیه انجام شود، ملاک معامله خواهد بود. البته اگر کمیت یک کالا حسب عرف تجاری بر چند پایه قرار داشته باشد، درج کمیت کالا نمی تواند حواله به عرف و رویه تجاری گردد.
۲- جنس کالا:
دومی عامل در معلومیت کالا جنس کالاست. اما ضرورت این فاکتور در جایی است که اساساً جنس کالا برای طرفین معامله موضوعیت داشته باشد والا در برخی موارد جنس کالا اهمیتی ندارد. البته عدم اهمیت جنس از دو بابت است. یکی از این بابت که کالا با جنسی غیر از جنس موجود در بازار وجود ندارد که در اینصورت جنس کالا منصرف به جنسی است که برای طرفین معلوم است. دیگری از این باب است که جنس کالا تاثیری در مطلوبیت کالا ندارد و فروشنده کالا را از هر جنسی بدهد برای خریدار مطلوب خواهد بود.
۳- اوصاف کالا:
از جمله مهمترین بخشهایی که باید جهت معلوم نمودن کالا در موضوع قرارداد درج گردد، وصف کالاست. اما در اینکه وصف کالا مشتمل بر چه مواردی است جای مباحث زیادی است. آیا وصف یک کالا می تواند منصرف به اسم کالا باشد یا باید به مواردی چون برند کالا، مدل کالا، قطعات متشکله کالا، نقشه های ساخت کالا، دستورالعمل استفاده از کالا و ... نیز اشاره کرد؟! آنچه مسلم است الزام قانونی برای درج چه سطحی از وصف کالا وجود ندارد و معلوم نیست اوصاف کالا را تا کجا باید تشریح کرد. اما فارغ از این امر که الزامی برای نوع وصف تفصیلی کالا وجود ندارد ولی قاعدتا طرفین معامله باید بکوشند تا کالای موضوع معامله را به قدری و تاحدی توصیف کنند که مطلوب آنان را شکل می دهد. به عبارت دیگر، طرفین معامله- خصوصا خریدار- باید وجهی از اوصاف کالا که برایشان حیاتی است و با نوع کارایی مورد انتظار آنان تناسب دارد را ذکر کرده و تا جایی به شرح تفصیلی کالا بپردازند که آنان را از جهل دور کرده و عدم شرح آن موجبی برای اختلاف احتمالی نباشد.
علیرغم موارد پیش گفته، مواردی هست که برای طرفین معامله ضروری است و به عنوان حداقلی برای توصیف کالا با توجه به شرایط روز معامله به شمار می آید:
الف-اسم، برند و مدل کالا:
ذکر اسم کالا به تنهایی کافی نیست. به اندازه ای تنوع کالایی تحت عنوان یک اسم زیاد است که درج اسم کالا نمی تواند توصیف کالا را در بر داشته باشد و باید در کنار آن به برند کالا و مدل هم اشاره کرد.
ب-استاندارد یا کیفیت:
از دیگر مواردی که دربردارنده حداقل هایی برای وصف درست کالا است، ذکر استاندارد داخلی یا بین المللی یا تعیین درجه کیفی مطلوب خریدار در موضوع قرارداد است.
ج-اسناد فنی کالا:
از دیگر فاکتورها جهت درج در موضوع قرارداد، اشاره به اسناد فنی کالا از جمله نقشه های ساخت کالا، دستورالعمل استفاده از کالا، لیست قطعات متشکله کالا می باشد.
د-کدینگ کالا:
کثرت کالاها و مدلهای آن باعث شده است که سازندگان و تولیدکنندگان کالاها و قطعات به کدینگ کالاها و قطعات جهت ارجاع درست و دقیق برای خرید روی آورده و این کدینگ که مشتمل بر یکسری عدد و حروف است نمایانگر مدل، طراحی و دیگر اوصاف کالا یا قطعه است. بنابراین می تواند از کدینگ کالا یا قطعه برای درج در موضوع قرارداد استفاده کرد تا کالا از جهت اوصاف معلوم گردد. این کدینگ انواعی دارد که می توان به شماره فنی (Part No.)، شماره کالا (Product No.)، سریال کالا (Serial No.) اشاره کرد. البته چندسالی هست که یک موسسه بین المللی به نام GS1 اقدام به تولید کدینگ کالاها به صورت منحصر به فرد برای تمامی کالاها نموده است که به «شناسه جهانی کالا» (Global Trade Item Number) شهرت دارد و مقرر است این کدینگ از سوی گمرکات کشورهای جهان هم شناسایی شده و به عنوان شماره ای جهت شناسایی کالا در گمرکات شناخته شود.